Η ΓΗΡΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ

DR ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΚΑΝΟΥΤΟΣ

ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ - ΕΙΔΙΚΟΣ ΓΗΡΙΑΤΡΟΣ

Το γήρας είναι ένα σύγχρονο φαινόμενο, σταθερό στην πορεία του, εύκολο στο να προβλέψεις έγκαιρα και ίσως εκείνο με τα πλέον σοβαρά επακόλουθα.

Είναι μια νοητική κατάσταση που καθορίζεται από πολλούς παράγοντες, όπως η χρονολογική ηλικία ή και από την προσωπική μας κρίση.

Ο Alfin - Slater υποστηρίζει ότι η προχωρημένη ηλικία μπορεί να θεωρηθεί εξωτερίκευση των πολλαπλών κυτταρικών και συστηματικών μεταβολών, που εμφανίζονται με την πάροδο της ηλικίας.

Η ψυχολογία του γήρατος απορρέει από 3 κύρια γεγονότα:

1. Από την συνείδηση της αρξαμένης και εξελισσόμενης καταστάσεως των σωματικών και ψυχικών λειτουργιών.

2. Από τις συγκεκριμένες συνθήκες του οικογενειακού καθώς και του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος.

3. Από την ενστικτώδη κινητοποίηση και ανάπτυξη των αναγκαίων προστατευτικών, αμυντικών και εξισορροπητικών μηχανισμών, που θα τους επιτρέψουν την προσαρμογή και την ισορροπία μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον με βάση την ιδιοσυγκρασία, τις εμπειρίες, του χαρακτήρος και των συγκεκριμένων κοινωνικών συνθηκών.

Λαμβάνοντας υπόψη ορισμένους παράγοντες που διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο στις διάφορες ηλικιακές περιόδους της ζωής μπορούμε να διακρίνουμε την γηριατρική ηλικία σε 3 περιόδους.

· 48-65: κρίσιμη ηλικία ή πρώτο γήρας: εδώ προέχει το κατ' εξοχήν βιολογικό πρόβλημα, δηλαδή των βιολογικών εκείνων μεταβολών του οργανισμού που χαρακτηρίζουν την περίοδο αυτή της ζωής μας που ονομάζουμε γήρας.

· 65-75: είναι μία περίοδος ενδιάμεση μεταξύ κρίσιμης ηλικίας πραγματικού γήρατος: εδώ το πρόβλημα είναι καθαρά κλινικό και προσανατολίζεται προς την διάγνωση, που θα πρέπει να είναι κατά το δυνατόν έγκαιρη, της βλάβης ή της δυσλειτουργίας που εμφανίζεται στο κάθε ηλικιωμένο άτομο.

· > 75: πραγματικό γήρας: στην περίοδο αυτή υπάρχει ένα ευρύ ιατρο-κοινωνικό πρόβλημα, που είναι αποτέλεσμα καταστάσεων αναπηρίας ή ανάγκης περίθαλψης έμμεσης ή άμεσης.

Οποιοδήποτε όμως και αν είναι το όριο, δεν παύει να σημειοδοτεί την ηλικία κατά μία μόνο διάσταση δηλαδή την χρονολογική. ως εκ τούτου πέραν της χρονολογικής έννοιας δια τον ορισμό της ηλικίας, θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας και την βιολογική - ψυχολογική - κοινωνική και ιατρική έννοια.

Βιολογική ηλικία καθορίζεται από συγκεκριμένες μετρήσεις του σώματος όπως: η δύναμη - η φυσική κατάσταση - η ταχύτητα - η οξύτητα των αισθήσεων - η κατάσταση του δέρματος - το χρώμα και η καλή ποιότητα των μαλλιών κ.α.

Ψυχολογική ηλικία καθορίζεται από μετρήσεις των νοητικών λειτουργιών (μνήμη - δημιουργικότητα - ευελιξία κ.α.) και από στάσεις (attitudes) που ο ηλικιωμένος έχει υιοθετήσει απέναντι στα θέματα της τρέχουσας πραγματικότητας. Νοημοσύνη και προσωπικότητα είναι δύο βασικά στοιχεία βάση των οποίων μπορούμε να καταγράψουμε την κάμψη που σημειώνεται με την έλευση της ηλικίας.

Κοινωνική ηλικία υπονοεί τις κοινωνικές προσδοκίες που καλλιεργούνται για τα διάφορα άτομα, ανάλογα με επίπεδο ωριμότητας και τη χρονολογική τους ηλικία.

Ιατρική ηλικία σύμφωνα με την οποία εκτιμάται η λειτουργική ικανότητα του ατόμου, δηλαδή η ικανότητά του να εμπλέκεται σε σκόπιμη δραστηριότητα.

Η γεροντική ή τρίτη ηλικία (με την έννοια του τελευταίου διαστήματος της ζωής) υποδιαιρείται σε 2 κατηγορίες:

νέους - γέρους (new - old)

γέρους - γέρους (old - old)

Ποια όμως είναι η θέση του ηλικιωμένου ατόμου στην μοντέρνα κοινωνία και ποιοι οι κοινωνικοί και ψυχολογικοί παράγοντες που πιθανόν επιδρούν σε αυτό;

Ο αριθμός των ηλικιωμένων ατόμων αυξήθηκε προοδευτικά κατά των διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών. Το μοντέλο της πατριαρχική οικογένειας υπό μορφή πυραμίδος, με τον Πατριάρχη στην κορυφή, έχει γίνει όλο και περισσότερο σπάνιο και μόνο στην αγροτική κοινωνία είναι δυνατόν να βρούμε παραδείγματα τέτοιου είδους.

Μία από τις κυριότερες αιτίες αυτού του φαινομένου αποτελεί η βιομηχανοποίηση και οι νέοι ρυθμοί ζωής, που συντελούν στο να απομακρύνουν όλο και περισσότερο τους νέους από τους ηλικιωμένους και στο να τους μεταφέρουν από την επαρχία στις μεγάλες πόλεις.

Από το άλλο μέρος στις μεγάλες πόλεις, η τάση στην απομόνωση και στην διάσπαση από τους διάφορους οικογενειακούς πυρήνες και κυρίως οι νέοι από τους ηλικιωμένους, βοηθείται από τα νέα χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν η δραστηριότητα της δουλειάς και οι ψυχαγωγικές δραστηριότητες, καθώς επίσης και η χρήση του ελεύθερου χρόνου, με διαφορετικές και περισσότερο ακριβές συνήθειες διαβίωσης.

Οι συνέπειες από οικονομικο - κοινωνική άποψη, που προκύπτουν από την αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων στον πληθυσμό και από την απομόνωση αυτών, παρουσιάζονται κυρίως από την ανάγκη να εξασφαλισθούν μέσα διαβίωσης των ηλικιωμένων ατόμων, που δεν είναι πια σε θέση να εργασθούν ή που έχουν αποσυρθεί από την δουλειά λόγω ορίου ηλικίας.

Μια άλλη βασική συνέπεια που απορρέει από την απομόνωση και των παραγκωνισμό του ηλικιωμένου ατόμου είναι οι καταστάσεις της μη - κατανόησης και της ασυμβατότητας μεταξύ νέων και ηλικιωμένων. Ο ηλικιωμένος κοπιάζει στο να παρακολουθήσει τις γρήγορες κοινωνικές αλλαγές και να δεχθεί τις καινοτομίες, ενώ από το άλλο μέρος ο νέος δεν προσπαθεί στο να καταλάβει ή να δεχθεί μοντέλα μορφώσεως και συμπεριφοράς που τα θεωρεί ξεπερασμένα.

Πολύ σημαντικό είναι και το γεγονός ότι το ηλικιωμένο άτομο δεν είναι σε θέση, να βρει στην μοντέρνα κοινωνία τους παραδοσιακούς σημαντικούς του ρόλους όπως του γονέα, του παππού, του εργάτη, του φίλου κ.λ.π., με αποτέλεσμα να μην του είναι εύκολο να λάβει µέρος στην κοινωνική ζωή με συνέπεια στην απομόνωση και τον παραγκωνισμό.

Στην κρίση αυτή του ηλικιωμένου ατόμου συντελεί επίσης και η προοδευτική, σχεδόν φυσιολογική φθορά, των ψυχο-διανοητικών ικανοτήτων, που είναι διαφορετική από άτομο σε άτομο.

Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η πάντοτε αυξανόμενη συχνότητα μίας κατάστασης αδεξιότητας, που χειροτερεύει από την απομάκρυνση από το σπίτι και την είσοδο σε ένα οίκο ευγηρίας, γενικά μη αποδεκτό από τον ηλικιωμένο.

Με βάση λοιπόν όλα τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό, ότι η μελέτη του προβλήματος του γήρατος θα πρέπει να είναι οργανωμένη βάσει των αναγκών που προκύπτουν από αυτό.