ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ

Νίκος Σταθάτος, Ενδοκρινολόγος

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μία ασθένεια στην οποία ο οργανισμός δεν παράγει αρκετή ποσότητα ινσουλίνης ή δεν μπορεί να την χρησιμοποιήσει. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη η οποία είναι απραίτητη στον οργανισμό για να μπορεί να χρησιμοποιεί τις διάφορες θρεπτικές ουσίες (υδατάνθρακες, πρωτεϊνες, λίπη) που λαμβάνουμε με το φαγητό και να τις μετατρέπει σε ενέργεια.

Τα ακριβή αίτια αυτής της ασθένειας δεν είναι γνωστά, αλλά δύο παράγοντες σίγουρα παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο: Ο πρώτος είναι η κληρονομικότητα. Οι άνθρωποι που έχουν συγγενείς με σακχαρώδη διαβήτη έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν και οι ίδιοι αυτό το πρόβλημα. Ο δεύτερος είναι το περιβάλλον. Με αυτόν τον όρο αναφερόμαστε σε παράγοντες όπως η διατροφή, η παχυσαρκεία και η έλλειψη άσκησης.

Για να γίνει η διάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη, ο γιατρός μπορεί να κάνει μία από τις εξής δύο εξετάσεις: Μέτρηση σακχάρου στο αίμα όταν ο ασθενής είναι νηστικός, ή καμπύλη σακχάρου.

Με τη μέτρηση σακχάρου νηστείας, αν η τιμή είναι μεταξύ 100 και του 125 mg/dL, τότε λέμε ο άνθρωπος αυτός έχει προ-σάκχαρο. Ασθενείς με προ-σάκχαρο έχουν αυξημένο κίνδυνο για τις επιπλοκές του αυξημένου σακχάρου, αλλά ίσως λίγο λιγότερο από τους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Αν η τιμή είναι 126 mg/dL ή μεγαλύτερη, τότε η διάγνωση είναι σακχαρώδης διαβήτης. Αυτές οι τιμές πρέπει να επιβεβαιωθούν σε δεύτερο χρόνο.

Με την καμπύλη σακχάρου, γίνεται μέτρηση σακχάρου με τον ασθενή νηστικό και 2 ώρες αφού πιεί ένα σακχαρούχο διάλυμα. Αν η μέτρηση 2 ωρές μετά είναι μεταξύ 140 και 199 mg/dL, τότε η διάγνωση είναι προ-σάκχαρο. Αν είναι 200 mg/dL ή μεγαλύτερη, τότε η διάγνωση είναι σακχαρώδης διαβήτης.

Τέλος, ένας ακόμη τρόπος να γίνει η διάγνωση αυτή είναι αν υπάρχει μια τυχαία μέτρηση του σακχάρου πάνω από 200 mg/dL, και ο ασθενής έχει συμπτώματα συμβατά με αυξημένο σάκχαρο στο αίμα: πολυουρία, πολυδιψία, αδυναμία, απώλεια βάρους.

Ο σακχαρώδης διαβήτης χωρίζεται σε 2 μεγάλες κατηγορίες. Διαβήτης τύπου 1 και τύπου 2.

ΣΑΚΧΑΡΏΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΤΥΠΟΥ 1

Αυτή η μορφή σακχαρώδους διαβήτη είναι μια αυτοάνοση ασθένεια, δηλαδή οφείλεται σε ένα πρόβλημα του ανοσοποιητικού (αμυντικού) συστήματος. Σε έναν υγείη οργανισμό, ειδικά κύτταρα στο πάνκρεας που ονομάζονται βήτα κύτταρα, παράγουν ινσουλίνη. Στις περιπτώσεις σακχαρώδους διαβήτη τύπου 1, το αμυντικό σύστημα μπερδεύει αυτά τα κύτταρα για ξένα και τα καταστρέφει (όπως κάνει με τα βακτηρίδια για παράδειγμα). Όταν ένα μεγάλο ποσοστό από αυτά τα κύτταρα καταστραφεί (περίπου 90%), τα συμπτώματα του σακχαρώδους διαβήτη εμφανίζονται.

Αυτή είναι η πιο σπάνια μορφή σακχαρώδους διαβήτη και αντιστοιχεί στο περίπου 5-10% των περιπτώσεων.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΤΥΠΟΥ 2

Σε αυτήν την περίπτωση, τα βήτα κύτταρα συνεχίζουν να παράγουν ινσουλίνη. Παρόλα αυτά, τα υπόλοιπα κύτταρα του οργανισμού δεν ανταποκρίνονται σωστά στην παραγόμενη ινσουλίνη, ή η ποσότητα που παράγεται δεν είναι αρκετή για να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού. Δηλαδή, σε αυτούς τους ανθρώπους, υπάρχει ινσουλίνη στο σώμα τους αλλά δεν δουλεύει όπως θα έπρεπε. Μερικοί από αυτούς τους ασθενείς ρυθμίζουν το σάκχαρο τους με το να χάνουν βάρος, να αλλάζουν την διατροφή τους και να αυξάνουν την άσκησή τους. Άλλοι πρέπει να παίρνουν ένα ή περισσότερα φάρμακα (συμπεριλαμβανομένης και της ινσουλίνης).

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΥΗΣΗΣ

Μια ιδιαίτερη μορφή σακχαρώδους διαβήτη είναι αυτή που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια μιας εκγυμοσυνης. Η διάγνωση αυτή δίνεται ακόμη κι αν ο σακχαρώδης διαβήτης παραμείνει και μετά τον τοκετό, και δεν αποκλείει την πιθανότητα να προυπήρχε της εκγυμοσύνης χωρίς να έχει διαγνωστεί. Τα κριτίρια για τη διάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη κύησης είναι διαφορετικά:

- Σάκχαρο νηστείας > 126 mg/dL

- Τυχαία μέτρηση σακχάρου > 200 mg/dL

Αυτές οι τιμές πρέπει να επιβεβαιωθούν με επανάληψη.

Αν δεν γίνει η διάγνωση με αυτόν τον τρόπο, τότε πρέπει να γίνει δοκιμασία με γλυκόζη. Τα κριτήρια για τη διάγνωση με αυτόν τον τρόπο αναφέρονται στον παρακάτω πίνακα.

Η καλύτερα μελετημένη μέθοδος είναι αυτή με τα 100 γραμμάρια γλυκόζης.

Αν δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος με βάση το ιστορικό κάθε εκγύου γυναίκας στην αρχή της κύησης για σακχαρώδη διαβήτη, ο παραπάνω έλεγχος γίνεται μεταξύ της 24^ης και της 28^ης εβδομάδας της κύησης.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ

Ο σακχαρώδης διαβήτης συχνά παραμένει αδιάγνωστος ακόμη και για αρκετά χρόνια είτε γιατί δεν προκαλεί συμπτώματα, είτε γιατί πολλά από τα συμπτώματα που προκαλεί θεωρούνται ασήμαντα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό όμως η διάγνωση να γίνεται όσο το δυνατόν πιο νωρίς γιατί έτσι μόνο μπορούμε να προλάβουμε τις επιπλοκές.

Μερικά από τα συμπτώματα του σακχαρώδους διαβήτη είναι:

- Συχνή ούρηση (πολυουρία)

- Υπερβολική δίψα (πολυδιψία)

- Υπερβολική πείνα

- Μη αναμενόμενη απώλεια βάρους

- Νευρικότητα

- Θολή όραση

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ

Αν οι ασθενείς που έχουν σακχαρώδη διαβήτη δεν ρυθμίσουν σωστά το σάκχαρό τους, πολλά προβλήματα μπορεί να εμφανιστούν με την πάροδο του χρόνου. Αν και πολύ συχνά το αυξημένο σάκχαρο δεν προκαλεί συμπτώματα, η συνεχής υπεργλυκαιμία (αυξημένο σάκχαρο) είναι ένα μεγάλο στρες για τον οργανισμό το οποίο μπορεί να δημιουργήσει πολλά προβλήματα. Αυτά τα προβλήματα είναι οι επιπλοκές του σακχάρου και περιλαμβάνουν:

- Νευροπάθεια: Βλάβη στα νεύρα. Συνήθως προκαλεί προβλήματα στα πόδια αλλά και σε άλλα μέρη του σώματος

- Αμφιβληστροειδοπάθεια: Βλάβη στα μάτια

- Νεφροπάθεια: Βλάβη στους νεφρούς. Οι νεφροί καθαρίζουν το αίμα από βλαβερές ουσίες οι οποίες μπορεί να συσωρευθούν σε αυτές τις περιπτώσεις.

- Καρδιακά προβλήματα τα οποία είναι πιο συχνά σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ

Από τη στιγμή που θα γίνει η διάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη, κάθε ασθενής θα πρέπει να κάνει κάποιες απαραίτητες προσαρμογές στην καθημερινή του ζωή για μπορέσει να ρυθμίσει το σάκχαρό του και να παραμείνει υγιής. Αυτό απαιτεί μια διαδικασία η οποία χρειάζεται χρόνο, υπομονή και επιμονή.

Καταρχήν κάθε ασθενης με σακχαρώδη διαβήτη πρέπει να μάθει να μετράει το σάκχαρο του. Σήμερα υπάρχουν πολλά διαφορετικά σακχαρόμετρα, τα οποία είναι πολύ εύκολα στη χρήση τους και απαιτούν πολύ μικρή ποσότητα αίματος για να κάνουν τις μετρήσεις. Στη συνέχεια, κάθε ασθενής πρέπει να μάθει πως πρέπει να προσαρμόσει την διατροφή του ώστε να το σάκχαρό του να παραμένει συνέχεια ρυθμισμένο. Αυτή είναι μια διαδικασία η οποία δεν γίνεται από την μια μέρα στην άλλη, αλλά απαιτεί χρόνο και συνεχή συννεργασία με τον γιατρό και τον διατροφολόγο του κάθε ασθενή. Εδώ χρειάζεται αρκετή προσοχή γιατί κυκλοφορούν διάφοροι μύθοι για τη διατροφή ενός διαβητικού ασθενούς. Γι’ αυτό το λόγο, είναι απαραίτητο ο κάθε ασθενής να εκπαιδευτεί από την αρχή για τη διατροφή του και να μην εμπιστεύεται γνώμες ανθρώπων μη ειδικών.

Για το αν χρειάζονται φάρμακα (συμπεριλαμβανομένης και της ινσουλίνης) ή όχι, το αποφασίζει ο γιατρός με βάση τις αρχικές εξετάσεις κάθε ασθενή. Εδώ είναι πάρα πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι ΚΑΝΕΝΑ φάρμακο δεν μπορεί να ρυθμίσει το σάκχαρο χωρίς τη σωστή διατροφή και την αύξηση της σωματικής άσκησης. Η μορφή της άσκησης αποφασίζεται μαζί με το γιατρό. Συνήθως, κάθε ασθενής που έχει μόλις διαγνωστεί με σακχαρώδη διαβήτη (ειδικά τύπου 2) πρέπει να εξεταστεί από έναν οφθαλμίατρο και έναν καρδιολόγο. Μόλις ολοκληρωθεί αυτός ο έλεγχος, τότε αποφασίζεται η αγωγή (διατροφή, φάρμακα, άσκηση). Οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 1 χρείαζονται ινσουλίνη από την πρώτη μέρα της διάγνωσης.

ΜΕΡΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

- Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια πολύ συνηθησμένη ασθένεια η οποία σχετίζεται στην πιο συχνή μορφή της με την παχυσαρκεία.

- Είναι «ύπουλη» διότι μπορεί να υπάρχει για χρόνια χωρίς να προκαλεί συμπτώματα αλλά προκαλόντας βλάβες στα ζωτικά όργανα του σώματος (καρδιά, εγκέφαλος, νεφροί).

- Σχετίζεται συχνά με αλλά προβλήματα (π.χ. υπέρταση, αυξημένη χοληστερίνη, αυξημένο ουρικό οξύ) τα οποία επίσης επιβαρύνουν την υγεία του ασθενούς.

- Δεν υπάρχει θεραπεία. Μπορεί όμως να αντιμετωπίζεται συνεχώς μειώνοντας σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης των πιθανών σοβαρών επιπλοκών.