Η ανίχνευση πρώιμης συμπτωματικής νόσου (screening)οδηγεί χωρίς αμφιβολία στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της’ το ίδιο ισχύει και για την έγκαιρη διαπίστωση παθολογικών αποκλίσεων εργαστηριακών εξετάσεων οι οποίες  είτε εκφράζουν νόσο είτε οδηγούν σε νόσο (χοληστερόλη, σάκχαρο ,αιμοσφαιρίνη, κα). Με άλλα λόγια η εφαρμογή της προληπτικής  ιατρικής μέσω προγραμμάτων (συνήθως)  ετήσιου ελέγχου (check up, annual physical) οδηγεί σε σημαντική βελτίωση του επιπέδου υγείας του πληθυσμού.

Σοβαρές παράμετροι στο θέμα της εφαρμογής της προληπτικής ιατρικής είναι οι εξής: ποιες προληπτικές υπηρεσίες υγείας θα απευθύνονται στον πληθυσμό και ποιες θα αποθαρρύνονται, πώς θα  αποδίδονται ,και από  ποιους θα αξιολογούνται. Επίσης θα πρέπει να λαμβάνονται υποψιν  τα κριτήρια για το ποιες παθήσεις θα «στοχοποιουνται»,δηλαδή 1)το εύρος της νοσηρότητας –όσον αφορά την έκταση και την σοβαρότητα των παθήσεων (καρδιαγγειακά νοσήματα ,κακοήθεις νεοπλασίες) 2) την απόδειξη του ευνοϊκού αποτελέσματος της εφαρμογής  του συγκεκριμένου προγράμματος check up(μείωση της επίπτωσης της στεφανιαίας νόσου κατόπιν τροποποίησης παραγόντων κινδύνου ταυτοποιηθέντων  σε προγράμματα προληπτικής ιατρικής)   καθώς και 3) την ποιότητα/ασφάλεια της μεθόδου.

Σήμερα στις δυτικές κοινωνίες η εύκολη πρόσβαση στις ιατρικές πληροφορίες μέσω του τύπου και του διαδικτύου καθιστά ευχερή την ενημέρω ση  του κοινού σχετικά με θέματα υγείας και αυξάνει την ευαισθητοποίηση στην ύπαρξη συμπτωμάτων. Ο ενημερωμένος ασθενής είναι γενικά συνεργάσιμος ασθενής,κατατοπισμένος, απαιτητικός και έχει ήδη υποβληθεί αρκετές φορές σε προληπτικό έλεγχο υγείας. Τα αναφερθέντα όμως  δεν  υποκαθιστούν την εξατομικευμένη προσφορά υπηρεσιών υγείας η οποία  οφείλει να παρέχεται βασιζόμενη στο ιστορικό, την φυσική εξέταση και την αξιολόγηση των παρακλινικών εξετάσεων από τον οικογενειακό ιατρό. Δυστυχώς στη χώρα μας ούτε υπάρχει πρακτικά μέχρις σήμερα ο θεσμός του οικογενειακού ιατρού ενταγμένος στη παροχή προληπτικών υπηρεσιών υγείας, (αν και υπάρχουν οικογενειακοί- γενικοί ιατροί), και ούτε έχει γίνει αντιληπτό από την πλειονότητα του πληθυσμού η αναγκαιότητα ύπαρξης του σε ευρεία κλίμακα.

Μεγάλο τμήμα του πληθυσμού υποβάλλεται σε ετήσιο η και συχνότερο εργαστηριακό έλεγχο και τα αποτελέσματα είτε παραμένουν μέσα σε ένα κλειστό φάκελλο,ειτε  αυτοαξιολογούνται (παρακάμπτοντας την φυσική εξέταση, το ιστορικό και τον οικογενειακό ιατρό) ,είτε ελέγχονται  από έναν ιατρό ο οποίος δεν γνωρίζει  και δεν θα ξαναδεί πιθανώς τον εξετασθεντα. Ο σημερινός Έλληνας/Ελληνίδα  είναι ενημερωμένος/η- σε ένα σημαντικό βαθμό, για τις επιπτώσεις  των παθολογικών αποκλίσεων εργαστηριακών παραμέτρων στην υγεία του(π.χ δυσμενής επίδραση της υπερχοληστερολαιμιας  στις αρτηρίες ,σακχαρώδης διαβήτης και επιπλοκές, χαμηλός αιματοκρίτης),όμως την ίδια ώρα συνεχίζει να καπνίζει ,να κάνει επανειλημμένες γενικές ούρων, καρκινικούς δείκτες και λοιπές εξετάσεις χωρίς σαφή ένδειξη και σύσταση,  και  να αποφεύγει για άγνωστους λόγους ( και οφειλόμενους συνήθως σε παραπληροφόρηση) να υποβληθεί σε κολονοσκοπηση , μαστογραφία η δακτυλική εξέταση του προστατικού αδένα .Επίσης αγνοεί την επίδραση της κληρονομικότητας σε ορισμένες νόσους η αποφεύγει να ασχοληθεί με την πρόληψη στο θέμα αυτό

Ο συνδυασμός της έλλειψης ουσιαστικής εφαρμογής του θεσμού του οικογενειακού  ιατρού-της υπερεφαρμογής/ η της μη εφαρμογής προληπτικού εργαστηριακού ελέγχου σε μαζική κλίμακα-και της μη αξιολόγησης( η μη ορθής αξιολόγησης) των αποτελέσμάτων,ακυρώνει σε σημαντικότατο βαθμό την θετική επίδραση του check up στην υγεία του πληθυσμού.

Όσον αφορά το περιεχόμενο ενός προγράμματος προληπτικής  ιατρικής σε θεωρούμενο  υγιές άτομο, προτείνεται ο  ακόλουθος περιοδικός έλεγχος (σύμφωνα με τις οδηγίες διεθνών οργανισμών ,ιατρικών εταιριών ,κρατικών  φορέων παροχής υπηρεσιών υγείας)’

1)Βασικές αιματολογικές και βιοχημικές εξετάσεις (γλυκόζη, λιπιδαιμικό profile,νεφρική και ηπατική λειτουργία, γενική αίματος)  2)Βάσει φύλλου και ηλικίας, ουρολογικός και γυναικολογικός έλεγχος (εξέταση προστάτη/μαστογραφία-pap test)-κολονοσκόπηση.  Επιπρόσθετες εξετάσεις  προτείνονται ανάλογα την κάθε περίπτωση-ύπαρξη προδιαθεσικων κληρονομικών παραγόντων-ειδικής συμπτωματολογίας-διαπίστωσης ευρημάτων  και σημείων κατά την κλινική εξέταση,π.χ υπερηχογραφίκός  έλεγχος,επίπεδα βιταμινών, θυρεοειδική λειτουργία, ανοσολογικός έλεγχος ,ακτινογραφίες,ακόμη  και πλέον ειδικές εξετάσεις όπως αξονικές η μαγνητικές τομογραφίες.

Συμπερασματικά λοιπόν συνιστάται ο τακτικός (ετήσιος) βασικός εργαστηριακός έλεγχος του ενήλικος πληθυσμού, και κατά περίπτωση πλέον λεπτομερής και αναλυτικός, από πιστοποιημένες μονάδες παροχής υπηρεσιών υγείας, και τα αποτελέσματα πρέπει να αξιολογούνται απαραίτητα και από τον οικογενειακό ιατρό’ σημειώνεται  επίσης ότι για τα παιδιά-εφήβους και τους ηλικιωμένους, το profile εργαστηριακού ελέγχου διαφοροποιείται σε ένα βαθμό για αυτονόητους λόγους (ανάπτυξη-γήρανση)

ΝΙΚ.Β.ΜΑΡΑΒΕΓΙΑΣ

ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ 

ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ